Skip to main content

Gjeologjia e Kosovës


Kosova ka nje gjeologji te larmishme qe renditet ne moshe nga Neo – Proterozoik deri ne Holocen. Gjeologjia eshte e karakterizuar nga tipare substanciale strukturore ne shkalle regjonale duke perfshire shkarjet normale dhe thyerjet. Nje thjeshtezim i pergjithshem i sekuences stratigrafike paraqitet si vijon:
Holoceni: depozitime shpatore te formuara nga alterimi i maleve dhe aluvionet e depozituara nga lumenjte.
Plioceni: silizore andezitike.
Mioceni i Siperm – Plioceni: formacioni i linjitit nga akumulimi dhe shperberja pasuese e bimesise ne pellgjet sedimentare
Oligo-Mioceni: konglomerate, argjila dhe gelqerore te shoqeruar nga magmatizmi acidik e mesatar.
Molase te Kretakut te Vonshem: karbonate te ujrave te ceketa dhe shkembinj klastike.
Flish i Kretakut te Siperm: gelqerore mergelore, ranore dhe konglomerate.
Kretaku i Hershem: konglomerate, ranore dhe alevrolite.
Jurasiku i Vinshem: Gelqerore masive.
Triasik - Jurasik: magmatizmi bazik dhe acid, i shoqeruar nga riftimi i kores ofiolitike dhe obduksioni i shkembinjve ultrabazike.
Triasik: shkembinj klastike ose vullkanike qe i japin udhe platformave karbonatike qe ngrihen ne dolomite, disa prej te cileve jane te metamorfizuara ne mermere.
Permo - Triasiku: karbonate, klastike, filite, shiste dhe kuarcite qe jane vershuar nga magmatizimi acid (kuarc porfiret).
Palaeozoik i Vonshem: shiste.
Neo – Proterozoik - Palaeozoik: bazamenti u shisteve, gnejseve dhe amfiboliteve qe jane vershuar nga plutonet granitike.


Shkembinjte me te vjeter formojne bazamente te Neo – Proterozoikut, qe eshte i perbere nga shiste kristaline dhe granite, qe perfaqesojne produktet e metamorfizimit krahinor te shkalles se larte. Keta shkembinj dalin kryesisht ne verilindje te Kosoves. Mbi bazamentin kontinental shtrihet nje sekuence e sedimenteve detare te ujrave te lehta (klastike dhe kimike) te Permianit te Vonshem – Triasik i Hershem, qe jane pershkuar nga magma acide, pasi korja kontinentale eshte holluar duke rezultuar anateksin e shkembinjve, qe kane ekzistuar me pare. Tendosja dhe hollimi i vazhdueshem kane çuar ne ndarjen fizike te kores kontinentale duke rezultuar ne ekstruzionin e bazalteve, qe kane perfshire ne gjirin e tyre forma te çrregullta te perqendrimeve te kromiteve me permbajtje te larte. Kjo ndarje eshte mjaft e gjere duke shpene ne formimin e oqeanit Paratethys qe u formua permes Ballkanit duke perfshire dhe Kosoven. Paratethys ishte nje dege e oqeanit kryesor Tethys qe u formua permes Europes Jugore, Mesdheut dhe Afrikes Veriore. Nje ndryshim i levizjes se tektonikes se pllakave çoi ne mbylljen e rastit te Oqeanit te Tethys – t ne Mesozoik, duke perfshire nje segment te quajtur Oqeani i Vardarit (Parathethys – i) permes Kosoves. Ne kohen e Jurasikut te Vonshem, prania e mbetjes se oqeanit te Vardarit si nje det i ceket çoi ne depozitimin kimik te platformave karbonatike te trasha dhe me shtrirje te gjere. Ne kohen Kretake, terheqja e ndodhur e ketij e deti dhe stabiliteti i vendosur si nje lugine kontinentale pasive, çoi ne depozitimin e sedimenteve klastike qe renditen nga te origjines detare ne ate toksore. Perplasja midis masave tokesore qe pati vendosur ne krah Oqeanin e Vardarit, shkaktoi obduksionin me drejtim perendimor te mbetjeve te kores oqeanike mbi koren kontinentale. Si rezultat i mbetjeve te kores oqeanike te gjetura neper Ballkan, duke formuar sekuencat ofiolitike lineare te vendosura gjate drejtimit strukturor krahinor VVP – JJL. Keto ngjarje obduksioni jane shume fazore dhe do te perfaqesonin akrecionin e kores, duke sjelle si pasoje zhvillimin e shume bazave lineare te ofioliteve, duke renditur moshen e obduksionit nga Jurasiku ne Kretak. Shkembinjte qe jane mbihipur gjate zhvendosjes se ofioliteve jane quajtur shkembinj te “Shtrojes” dhe formojne njesite te quajtura “Melanzhe”. Melanzhe te tilla ofiolitike jane te karakterizuara nga perberja e silicoreve, serpentiniteve, vullkanikeve mafike dhe karbonateve, qe mund te takohen ne forme fragmentesh brenda njesive te olistostromeve te sortuara ne menyre kaotike. Me Kretakun e Vonshem, perplasja kontinentale e gjere gjate orogjenezes Alpine çoi ne formimin e Alpeve dhe shoqeroi vargjet malore permes Europes Qendrore dhe jugore. Erozioni i shpejte i ketyre

Popular posts from this blog

Disa fakte interesante për planetet e sistemit diellor

Planetet janë trupa qiellor qe sillen rreth boshtit te vetë dhe rreth një ylli nga i cili  marrin driten dhe nxehtesin. Sistemi i jon diellor numron 8 planet, të cilet rrotullohen rreth yllit (diellit), planetet e sistemi diellor te radhitur sipas largesisë nga dielli Merkuri, Venera,Toka, Marsi, Jupiteri, Saturni, Urani, Neptuni Mërkuri është planeti me i afert me diellin njekohesishtë edhe  planeti me i vogel në sistemin ton diellor. merkuri kryen orbitën rreth diellit një here në 88 ditë, duke kompletuar tre rrotullime rreth aksit në cdo dy orbita. merkuri nuk ka pothuajse fare atmosferë  për ta mbajtur nxehëtsinë, siperfaqja e ti perjeton ndryshimet me të medha te temperatures nga te gjithe planetet e tjere duke filluar nga -170 C gjate nates deri ne +430 C gjatë ditës ne disa zona ekuatoriale. Venera eshte planeti i dyte me radhitje nga djelli, qe e orbiton ate ne cdo 224,7 dite toksore. pas henes, eshte objekti me i shendriteshem natyror ne qiellin e nates, per

RRYMA E GOLFIT

Rryma e Golfit formohet në Gjirin e Meksikës dhe Detin e Karaibeve. Pasi del nga gjiri rrjedh në drejtimin verilindor rreth brigjeve të Floridës. Përafërsisht në gjerësinë gjeografike veriore 40° merr drejtimin kah Evropa, dhe perej këtu quhet Rryma e Verilindore, të cilën e sjellin erërat perëndimore. Kjo rrymë pasi arrin te ujëdhesat britanike, degëzohet në tri drejtime. Njëri drejtim shkon kah jugu, drejtimi i dytë shkon kah verilindja, në pjesët jugore të Islandës, deri në gjerësinë gjeografike 60°, dhe për këto gjerësi paraqet burimimn kryesor të ngrohtësisë. Drejtimi i tretë rrjedh pranë brigjeve perëndimore të Siujëdhesës Skandinave me emrin Rryma Norvegjeze, dhe uji gjatë dimrit është 8°C. Uji i kësaj rryme arrin deri te Deti Barenc dhe quhet Rryma Nordkape. Në këtë pjesë uji gjatë dimrit ka temperaturë 4°C. Kjo rrymë ndikon në klimën e Evropës Veriore dhe Siujëdhesës Kola në të cilën gjendet porti Murmansk, i cili edhepse gjendet në gjerësinë gjeografike 69°, uji i

KUFIRI I DATËS

Kufiri i datës është vija konvencionale e cila kryesisht kalon nëpër meridianin 180° në lindje nga Grenuiçi përkatësisht nga perëndimi. Qysh në shekullin XIV shkenctari arab Abulfida konfirmoi domosdoshmërinë e egzistimit të kufirit të datës, e cila dëshmohet në praktikë më udhëtimin e Magelanit për herë të parë rreth botës. Duke ditur që toka ndahet në 24 orë zonale të cilat në mes veti dallojnë nga një orë, duke shkuar nga lindja një orë më shumë ndërsa nëse shkojmë nga perëndimi një orë më pak. Si shembull: nëse udhëtojmë në drejtim të lindjes gjatë kalimit të secilës zonë kohore duhet të shtojmë nga një orë, kur të vijm në të njejtën pikë do të kemi një ditë më tepër. Ndërsa kur të udhëtojmë kah perëndimi pas kalimit të qdo zone kohore duhet të heqim nga një orë, kur të vijmë në pikën e nisjes do të kemi një ditë më pak. Që të mos kemi probleme të tilla, duhet të ndërrohet data gjatë kalimit të kufirit të datës. Shembull: kur anija lundron prej Tokios në drejtim të lindjes,