Skip to main content

PLANETËT


Planetët janë trupa qiellorë të ftohtë, në formë gati sferike që lëvizin rreth yjeve ose rreth Diellit. Prej Tokës planetët shihen si trupa qiellorë të ndritshëm por drita e tyre nuk dridhet, sepse ndriqojnë me reflektimin e dritës së Diellit. Toka së bashku me tetë planetët tjerë rrotullohen rreth Diellit në rrug ose trajektore eliptike, stabile dha gati në një rrafsh. Nga të nëntë planetët me sy nga toka shihen vetëm pesë: Merkuri, Afërdita, Marsi, Jupiteri dhe Saturni. Këta planetë njiheshin edhe në lashtësi, kurse më vonë zbulohen edhe Urani më 1781, Neptuni 1846 dhe Plutoni 1930.
Planetët ndahen në të brendshëm (Merkuri, Venera, Toka, Marsi) dhe karakterizohen me dendësi mesatare të madhe, me revoucion të shkurtër, janë pa ose me pak satelitë dhe më afër Diellit. Kurse planetët e jashtëm janë: Jupiteri, Saturni, Urani, dhe Neptuni. Këta dallohen përmasa të mëdha por me dendësi mesatare të vogël, me revolucion të gjatë, të mbështjellur me atmosferë të dendur, kan numër të madh satelitësh dhe gjenden më largë Diellit. Sa më e madhe të jetë fuqia gravituese e planeteve, aq më e dendur është atmosfera e tyre pasi bëhet ruajtja e gazrave. Plutoni nuk është përfshirë në ndarje të planeteve. Pra, ai nuk i takon as planetëve të brendshmë as të jashtëm.
Nga planetët e sistemit Diellor, Jupiteri ka sipërfaqen më të madhe 62.5 mld km², pastaj Saturni 41 mld km²,  Neptuni 12.9 mld km², Urani 7.9 mld km², Venera 509 milion dhe Merkuri 74 miion km².
Planetët bëjnë dy lloje lëvizjesh. Rreth bushtit të vet që quhet Rotacion dhe rreth Diellti qe quhet Revolucion. Sa i përket zgjatjes së lëvizjeve planetet ndryshojnë, p.sh.  revolucionin më të shpejtë e bënë Merkuri pasi gjendet më së afërmi me Diellin për 88 ditë. Ndërsa më ngadal Plutoni i cili një lëvizje rreth Diellit e kryen për 247 vite të Tokës. Edhe lëvizjen rreth bushtit të vet planetët nuk e kryejn për periudhë të njejtë, ku rotacionin më shpejtë e kryen Jupiteri për 9 orë e gjzsmë, kurse me ngadal e kryen Venera për 243 ditë.

Popular posts from this blog

ZBULIMI I AUSTRALISË

Australia njihet si tokë e re sepse u zbulua vonë. Emri i saj rrjedhë nga fjala latine ‘‘terra australis‘‘ që do të thotë tokë e jugut. Australia është kontinenti më i vogël ndërmjet Oqeanit Indian në perëndim dhe Oqeanit Paqësor në lindje që e tëra shtrihet në hemisferën jugore. Njëherit është kontinenti më i vogël i tokës me 7.6 milion km² dhe ka një gjatësi lindje-perëndim 4100 km, dhe gjerësi veri-jug 3200 km.  Në hartat e ptolomeut, kontinenti i Australisë figuron si ‘’Terra incognita’’ (tokë e panjohur). Gjatë viteve 1801-1803, Methju Flinders dëshmon se kjo tokë është kontinent i ri dhe për herë të parë këtë tokë të madhe në mes dy oqeaneve dhe katër deteve e quajti Australi. Të parët që shkelën tokën e Australisë ishin spanjollët dhe portugëzët në shkë XVII. Më 1770 brigjet lindore të Australisë i shpalli toka të Mbretërisë Angleze Xhejms Kuk. Tetë vjet më vonë në zonën e Sidnejit të sotëm u themelua kolonia e parë angleze. Në shek XIX u zbuluan rezerva të shumta të ar

Disa fakte interesante për planetet e sistemit diellor

Planetet janë trupa qiellor qe sillen rreth boshtit te vetë dhe rreth një ylli nga i cili  marrin driten dhe nxehtesin. Sistemi i jon diellor numron 8 planet, të cilet rrotullohen rreth yllit (diellit), planetet e sistemi diellor te radhitur sipas largesisë nga dielli Merkuri, Venera,Toka, Marsi, Jupiteri, Saturni, Urani, Neptuni Mërkuri është planeti me i afert me diellin njekohesishtë edhe  planeti me i vogel në sistemin ton diellor. merkuri kryen orbitën rreth diellit një here në 88 ditë, duke kompletuar tre rrotullime rreth aksit në cdo dy orbita. merkuri nuk ka pothuajse fare atmosferë  për ta mbajtur nxehëtsinë, siperfaqja e ti perjeton ndryshimet me të medha te temperatures nga te gjithe planetet e tjere duke filluar nga -170 C gjate nates deri ne +430 C gjatë ditës ne disa zona ekuatoriale. Venera eshte planeti i dyte me radhitje nga djelli, qe e orbiton ate ne cdo 224,7 dite toksore. pas henes, eshte objekti me i shendriteshem natyror ne qiellin e nates, per

RRYMA E GOLFIT

Rryma e Golfit formohet në Gjirin e Meksikës dhe Detin e Karaibeve. Pasi del nga gjiri rrjedh në drejtimin verilindor rreth brigjeve të Floridës. Përafërsisht në gjerësinë gjeografike veriore 40° merr drejtimin kah Evropa, dhe perej këtu quhet Rryma e Verilindore, të cilën e sjellin erërat perëndimore. Kjo rrymë pasi arrin te ujëdhesat britanike, degëzohet në tri drejtime. Njëri drejtim shkon kah jugu, drejtimi i dytë shkon kah verilindja, në pjesët jugore të Islandës, deri në gjerësinë gjeografike 60°, dhe për këto gjerësi paraqet burimimn kryesor të ngrohtësisë. Drejtimi i tretë rrjedh pranë brigjeve perëndimore të Siujëdhesës Skandinave me emrin Rryma Norvegjeze, dhe uji gjatë dimrit është 8°C. Uji i kësaj rryme arrin deri te Deti Barenc dhe quhet Rryma Nordkape. Në këtë pjesë uji gjatë dimrit ka temperaturë 4°C. Kjo rrymë ndikon në klimën e Evropës Veriore dhe Siujëdhesës Kola në të cilën gjendet porti Murmansk, i cili edhepse gjendet në gjerësinë gjeografike 69°, uji i